کودهای زیستی یا بیولوژیک دسته‌ای از نهاده‌های کشاورزی هستند که شامل میکروارگانیسم‌های مفیدی مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و جلبک‌ها می‌شوند. این میکروارگانیسم‌ها توانایی ویژه‌ای در تثبیت نیتروژن، حل‌کنندگی فسفات، افزایش قابلیت جذب پتاسیم و تولید مواد محرک رشد دارند. استفاده از کودهای زیستی در دهه‌های اخیر به‌عنوان یک راهکار مؤثر برای کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی و حرکت به سمت کشاورزی پایدار مطرح شده است.
یکی از مهم‌ترین گروه‌های کودهای زیستی، باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن مانند آزوسپیریلوم و رایزوبیوم هستند. این میکروارگانیسم‌ها قادرند نیتروژن اتمسفر را تثبیت کرده و در اختیار گیاهان قرار دهند. در محصولات لگومینه مانند سویا و نخود، مصرف کودهای زیستی نیتروژنی جایگزین بخش عمده‌ای از کود اوره می‌شود و به کاهش هزینه‌ها و آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک می‌کند.
کودهای زیستی حل‌کننده فسفات نیز نقش مهمی در افزایش جذب فسفر دارند. در خاک‌های آهکی، فسفر به سرعت تثبیت شده و غیرقابل جذب می‌شود. باکتری‌هایی مانند سودوموناس و باسیلوس با ترشح اسیدهای آلی قادرند فسفات‌های نامحلول را آزاد کرده و در اختیار گیاه قرار دهند. این فرآیند کارایی مصرف کودهای فسفاته را افزایش می‌دهد.
قارچ‌های میکوریزا نیز یکی دیگر از اجزای مهم کودهای زیستی هستند. این قارچ‌ها با کلونی‌زایی در ریشه گیاه، سطح جذب مؤثر ریشه را افزایش می‌دهند و موجب بهبود جذب آب و عناصر غذایی می‌شوند. همچنین میکوریزاها با افزایش مقاومت گیاه به تنش‌های خشکی و شوری، پایداری تولید را در شرایط سخت محیطی بالا می‌برند.
کودهای زیستی علاوه بر نقش تغذیه‌ای، موجب افزایش سلامت خاک نیز می‌شوند. فعالیت میکروبی در خاک باعث بهبود ساختار خاک، افزایش ماده آلی و تقویت چرخه عناصر غذایی می‌شود. این ویژگی‌ها در بلندمدت باروری خاک را حفظ کرده و پایداری سیستم کشاورزی را تضمین می‌کنند.
در نهایت، کودهای زیستی یک ابزار کلیدی برای کشاورزی پایدار هستند. این کودها ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی و هزینه‌های تولید، به بهبود کیفیت محصول و حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کنند. آینده کشاورزی در بسیاری از کشورها وابسته به توسعه و گسترش کاربرد این کودها خواهد بود.