سولفات آهن یا فروس سولفات (FeSO₄) یکی از پرکاربردترین کودهای ریزمغذی در باغداری است که نقش بسیار مهمی در تأمین آهن مورد نیاز گیاهان ایفا میکند. آهن یکی از عناصر کممصرف اما حیاتی برای گیاهان است که کمبود آن به سرعت در محصولات باغی نمایان میشود. مهمترین نقش آهن در گیاهان مربوط به شرکت در ساخت کلروفیل و فعالیت آنزیمهای دخیل در تنفس و فتوسنتز است. هرچند آهن مستقیماً در ساختار کلروفیل حضور ندارد، اما در فرآیند سنتز آن نقش کاتالیزوری دارد و بدون آهن کافی، برگها دچار زردی بین رگبرگی یا کلروز آهن میشوند. این عارضه بهویژه در باغات مناطق آهکی و خاکهای با pH بالا به شدت دیده میشود و یکی از شایعترین مشکلات تغذیهای باغداران در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر است.
کاربرد اصلی سولفات آهن در باغات، رفع کمبود آهن و پیشگیری از کلروز ناشی از آن است. وقتی گیاه نتواند آهن کافی جذب کند، کلروفیل به اندازه کافی ساخته نمیشود و برگها به رنگ زرد روشن در میآیند، در حالی که رگبرگها سبز باقی میمانند. این مشکل نه تنها زیبایی ظاهری درختان را تحت تأثیر قرار میدهد بلکه با کاهش فتوسنتز، رشد و عملکرد محصول را نیز بهشدت محدود میکند. مصرف سولفات آهن در چنین شرایطی میتواند با تأمین یون Fe²⁺ به گیاه، ظرفیت فتوسنتزی را افزایش داده و باعث بازگشت تدریجی رنگ سبز برگها شود.
یکی از مزایای مهم سولفات آهن، قابلیت استفاده آسان آن در روشهای مختلف است. این کود میتواند بهصورت مصرف خاکی در اطراف سایهانداز درختان، بهصورت محلولپاشی برگی یا حتی به شکل تزریق مستقیم به خاک یا محلول غذایی در سیستمهای آبیاری مورد استفاده قرار گیرد. در مصرف خاکی، معمولاً سولفات آهن همراه با مواد آلی مانند کود دامی یا کمپوست به خاک افزوده میشود تا از تثبیت سریع آن در خاکهای آهکی جلوگیری شود. در روش محلولپاشی، جذب سریعتر آهن از طریق برگها اتفاق میافتد و نتایج به صورت کوتاهمدت قابل مشاهده خواهد بود.
کاربرد سولفات آهن علاوه بر رفع کلروز، اثرات غیرمستقیم دیگری نیز بر رشد و باردهی درختان باغی دارد. تأمین آهن کافی باعث افزایش رشد شاخههای جدید، افزایش سطح برگ فعال فتوسنتزی و در نتیجه افزایش تولید قند و انتقال آن به میوهها میشود. این موضوع منجر به میوههای درشتتر، شیرینتر و با رنگ بهتر میشود که بازارپسندی محصول را افزایش میدهد. همچنین وجود آهن کافی در گیاهان باغی باعث افزایش مقاومت به تنشهای محیطی مانند خشکی، شوری و دمای بالا میشود زیرا فرآیندهای متابولیکی گیاه در حضور آهن فعالتر و پایدارتر هستند.
در باغات میوه بهویژه مرکبات، انگور، سیب، گلابی و هلو، مصرف سولفات آهن یکی از رایجترین اقدامات تغذیهای است. باغداران اغلب از این کود در اوایل فصل رشد یا همزمان با ظهور علائم کلروز استفاده میکنند. به دلیل خاصیت اسیدی ملایم سولفات آهن، مصرف آن علاوه بر تأمین آهن، به اصلاح موقت pH ناحیه ریشه و بهبود جذب سایر ریزمغذیها مانند روی و منگنز نیز کمک میکند. این ویژگی در خاکهای قلیایی و آهکی یک مزیت بسیار مهم محسوب میشود.
با وجود تمام مزایا، استفاده از سولفات آهن در باغات نیازمند دقت و مدیریت علمی است. این کود در خاکهای آهکی به سرعت اکسید شده و به شکل نامحلول در میآید، به همین دلیل اثرگذاری آن در بلندمدت کاهش مییابد. برای افزایش کارایی، توصیه میشود سولفات آهن همراه با مواد آلی یا به صورت کود چالکود در زمستان و اوایل بهار مصرف شود. در محلولپاشی نیز باید غلظت مناسب رعایت شود، زیرا غلظتهای بالا ممکن است باعث سوختگی برگها گردد. به همین دلیل، بسیاری از باغداران در کنار سولفات آهن از کودهای کلاته آهن نیز استفاده میکنند که پایداری بیشتری در خاک دارند.
در نهایت میتوان گفت سولفات آهن یک کود حیاتی برای حفظ سلامت و باردهی درختان باغی است. این ترکیب با رفع سریع علائم کمبود آهن، افزایش ظرفیت فتوسنتزی، بهبود کیفیت میوهها، تقویت رشد رویشی و زایشی و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنشهای محیطی، نقشی کلیدی در مدیریت تغذیه باغات دارد. مصرف علمی و هدفمند این کود میتواند به افزایش عملکرد و بهبود اقتصادی باغداری کمک کند و در عین حال با بهینهسازی مصرف عناصر غذایی، به پایداری خاک و سیستمهای تولید نیز یاری رساند