کمبود پتاسیم در سبزیجات یکی از مهمترین مشکلات تغذیهای در کشاورزی نوین است که اثرات آن نه تنها در کاهش عملکرد بلکه در افت کیفیت محصول نیز بهوضوح دیده میشود. پتاسیم عنصری است که در ساختار ترکیبات آلی وارد نمیشود اما نقش بیوشیمیایی آن در تنظیم فعالیت بیش از ۶۰ نوع آنزیم، انتقال مواد فتوسنتزی، تعادل یونی و تنظیم اسمزی غیرقابل چشمپوشی است. سبزیجات به دلیل رشد سریع و دوره کوتاه تولید، نیاز بسیار زیادی به تأمین مداوم و کافی پتاسیم دارند. کمبود این عنصر بهسرعت در برگها و میوهها نمایان شده و موجب تولید محصولاتی با کیفیت پایین میشود.
علائم کمبود پتاسیم در سبزیجات معمولاً به صورت زردی حاشیه برگها، نکروز نوک برگ و ایجاد حاشیههای سوخته در برگهای پیر ظاهر میشود. این علائم در صیفیجاتی مانند گوجهفرنگی و خیار با شدت بیشتری دیده میشود، زیرا در این محصولات انتقال قندها و آب به میوهها نقش حیاتی دارد. در سبزیجات برگی مانند اسفناج و کاهو، کمبود پتاسیم موجب کاهش سبزی و شادابی برگها و افت کیفیت بازارپسندی میشود.
از نظر فیزیولوژیکی، نبود پتاسیم کافی باعث اختلال در باز و بسته شدن روزنهها میشود و گیاه توانایی مدیریت تعرق و مصرف آب را از دست میدهد. این موضوع در شرایط خشکی یا شوری اهمیت بیشتری پیدا میکند زیرا گیاهان کمپتاسیم مقاومت پایینتری در برابر تنشها دارند. در شرایط کمبود، فتوسنتز نیز محدود میشود زیرا انتقال مواد فتوسنتزی از برگها به سایر اندامها با اختلال همراه است.
کمبود پتاسیم اثر مستقیم بر کیفیت محصول نهایی دارد. سبزیجاتی که پتاسیم کافی دریافت نکردهاند معمولاً طعم بیروحتر، رنگ کمرنگتر و بافت ضعیفتری دارند. برای مثال گوجهفرنگیهای کمپتاسیم قرمزی یکنواخت ندارند و شیرینی آنها کمتر است. همچنین خیار و فلفلهای دچار کمبود پتاسیم معمولاً پوستی نازکتر و قابلیت نگهداری پایینتری دارند.
یکی از مهمترین نقشهای پتاسیم در سبزیجات، افزایش مقاومت در برابر بیماریها و آفات است. پتاسیم باعث افزایش ضخامت دیواره سلولی و کاهش نفوذپذیری آن میشود و در نتیجه گیاه کمتر تحت تأثیر حمله قارچها و باکتریها قرار میگیرد. کمبود پتاسیم، مقاومت طبیعی گیاه را کاهش داده و احتمال شیوع بیماریهای برگی و ریشهای را بیشتر میکند.
برای رفع کمبود پتاسیم، استفاده از منابع محلول در آب مانند نیترات پتاسیم و سولفات پتاسیم بهترین گزینه محسوب میشود. در سیستمهای گلخانهای و آبیاری قطرهای، کوددهی مرحلهای پتاسیم از طریق فرتیگیشن بسیار کارآمد است. محلولپاشی برگی نیز در دورههای بحرانی رشد میتواند اثرات مثبتی بر سرعت رفع علائم کمبود داشته باشد.
در نهایت میتوان گفت که کمبود پتاسیم در سبزیجات نهتنها موجب کاهش کمّی محصول میشود بلکه کیفیت تغذیهای، طعم، رنگ و ماندگاری محصول را نیز بهشدت تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین مدیریت دقیق پتاسیم در برنامه تغذیهای سبزیجات یک ضرورت علمی و اقتصادی است و کشاورزانی که این عنصر را بهدرستی مدیریت میکنند، معمولاً محصولات سالمتر، بازارپسندتر و سودآورتری برداشت مینمایند.