شوری خاک از مهمترین عوامل محدودکننده رشد و تولید مرکبات در مناطق نیمهخشک بهویژه ایران است. خاکهای شور به دلیل تجمع نمکهای محلول بهویژه سدیم و کلر، تعادل یونی ریشه را بر هم زده و مانع جذب عناصر ضروری میشوند. مرکبات در میان درختان میوه حساسیت بالایی به شوری دارند و کوچکترین افزایش نمک در خاک میتواند رشد و عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
تجمع یونهای سدیم و کلر در ناحیه ریشه باعث کاهش توانایی ریشهها در جذب آب میشود. در این شرایط، حتی اگر آب در خاک موجود باشد، گیاه دچار تنش آبی میگردد. این پدیده به نام تنش اسمزی شناخته میشود و موجب کاهش فشار تورژسانس، بسته شدن روزنهها و کاهش فتوسنتز میشود.
یکی دیگر از اثرات شوری خاک، اختلال در جذب عناصر پرمصرف و ریزمغذی است. یونهای سدیم و کلر با پتاسیم و کلسیم رقابت میکنند و مانع جذب آنها میشوند. همچنین در شرایط قلیائیت ناشی از شوری، عناصر ریزمغذی مانند آهن، روی و منگنز به شکل نامحلول درآمده و جذب آنها کاهش مییابد. این مسئله باعث ظهور علائم کمبود تغذیهای در باغات مرکبات میشود.
شوری خاک علاوه بر رشد رویشی، کیفیت میوهها را نیز کاهش میدهد. میوههای تولیدشده در شرایط شور معمولاً کوچکتر، کمآبتر و دارای طعم نامطلوبتری هستند. کاهش درصد مواد جامد محلول و اسیدهای آلی در این میوهها موجب افت کیفیت بازاری آنها میشود. همچنین پوست میوهها نازکتر و آسیبپذیرتر میشود و در نتیجه ماندگاری آنها کاهش مییابد.
درختان مرکبات دچار شوری اغلب برگهایی زرد با سوختگی نوک و حاشیه دارند. ریزش زودهنگام برگها و میوهها نیز از پیامدهای شایع شوری است. در مراحل شدید، شاخههای جوان خشکیده و عملکرد باغ بهطور محسوسی کاهش مییابد.
برای مقابله با شوری خاک، استفاده از آب با کیفیت بهتر و آبشویی خاک یکی از راهکارهای اصلی است. بهکارگیری گچ کشاورزی برای جایگزینی کلسیم بهجای سدیم و بهبود ساختار خاک نیز بسیار مؤثر است. همچنین مصرف کودهای پتاسیمی و کلسیمی میتواند در کاهش اثرات منفی سدیم نقش داشته باشد.
در سیستمهای آبیاری قطرهای، تزریق کودهای اسیدی مانند اوره فسفات و اسید فسفریک موجب کاهش pH و جلوگیری از تجمع نمک در اطراف ریشه میشود. این اقدامات در کنار مدیریت بهینه آبیاری و انتخاب پایههای مقاوم به شوری، میتواند پایداری و عملکرد باغات مرکبات را به شکل چشمگیری بهبود بخشد